مقدمه

علم مهندسی عمران یکی از رشته‌های پایه‌ای و مهم در عرصه ساخت‌وساز و توسعه زیرساخت‌های شهری و روستایی است. این علم که به طراحی، ساخت و نگهداری انواع سازه‌ها و تأسیسات می‌پردازد، دارای اصطلاحات و مفاهیم تخصصی زیادی است که آشنایی با آنها برای دانشجویان، مهندسان و حتی علاقه‌مندان به این حوزه ضروری است. در این مقاله، به معرفی برخی از اصطلاحات رایج مهندسی عمران بر اساس حروف الفبا خواهیم پرداخت تا با این مفاهیم آشنا شویم و بتوانیم درک بهتری از این رشته مهم داشته باشیم.

اصطلاحات رایج عمرانی بر اساس حروف الفبا

 آ

 آبرو: سازه‌ای است که برای عبور دادن جریان آب از زیر جاده‌ها یا راه‌آهن‌ها ساخته می‌شود.

 آب‌شستگی: فرایندی که در آن آب باعث فرسایش و شستشوی خاک یا مواد سازه‌ای می‌شود.

 آرماتور: میله‌های فولادی که در بتن قرار می‌گیرند تا مقاومت کششی آن را افزایش دهند.

اندود کاه‌گل: نوعی ملات برای عایق‌بندی که در مناطق کویری استفاده می‌شود.

اندود لیسه‌ای: پخش یک لایه سیمان با استفاده از ماله روی سطوح ملات سیمانی جهت رفع خلل و فرج و ترک‌های سطحی و ایجاد یک سطح صاف و یک‌دست.

اُتکا (ادکا): جهت تحمل نیروی برشی در سقف تیرچه بلوک به صورت یک طرفه یا دوطرفه قرار داده می‌شود.

الاستیسیته: تعریفی از حالت کشسانی و انعطاف پذیری یک ماده.

اورلب (اورلپ): همپوشانی کردن (معمولاً قرار دادن دو میلگرد روی هم و بستن آن‌ها)

آچار F: وسیله‌ای به شکل F برای خم کردن میلگرد (ساخت خاموت و موارد دیگر)

اِگو: مجراهایی برای انتقال فاضلاب خانگی و صنعتی به تصویه خانه شهری را گویند.

ازاره: سنگی است که در پای دیوارهای خارجی بین طاقچه و زمین به کار گرفته می‌شوند.

آجر نیمه (چارک): نصف آجر گویند و از رایج‌ترین اصطلاحات ساخت‌وساز است.

آجرکم زده: یک پنجم آجر را گویند.

آجر کلوک: یک چهارم از آجر را گویند.

آجرگری: این آجری همان آجر فشاری یا آجر زبره است.

آبچک: شیاری که در سنگ جهت ریزش آب اعمال می‌شود.

اندود تخته ماله‌ای: جهت جلوگیری از ترک خوردن و همچنین زیبایی نمای ساختمان سیمانی استفاده می‌شود.

اندود شسته: ترکیبی از سنگ دانه‌های دانه‌بندی و پودر سنگ و سیمان سفید است که در نمای ساختمان به کار می‌رود.

اِسکوپ: بست فلزی از ورق گالوانیزه است که برای نگه داشتن سنگ پلاک استفاده می‌شود.

ایزوگام: ورق قیراندود که با لایه‌هایی از پشم شیشه یا الیاف مصنوعی ساخته می‌شود.

 ب

بتن: مخلوطی از سیمان، آب، ماسه و شن که در ساخت‌وساز استفاده می‌شود.

 باسکول: دستگاهی برای اندازه‌گیری وزن مواد و مصالح ساختمانی.

بتن سبک: نوعی بتن که در از پوکه و مواد سبک دیگر جهت کاهش وزن ساختمان استفاده می‌شود.

بتن الیافی: به اضافه کردن الیاف فولادی به مخلوط بتن معمولی جهت افزایش مقاومت فشاری به کار گرفته می‌شود.

بتن مگر: بتنی با عیار ۱۵۰ کیلوگرم جهت نظافت و تسطیح سطح زمین و در زیر فونداسیون به ضخامت 10 تا 15 سانتی‌متر اجرا می‌شود.

بال تیر: به دو قسمت افقی تیرآهن گفته می‌شود.

بلوکاژ (ماکادم): یکی دیگر از اصطلاحات ساخت و ساز بلوکاژ است که از لاشه سنگ و قلوه سنگ و بدون ملات جهت جلوگیری از نفوذ رطوبت از زمین به کف ساختمان تشکیل شده است.

بادبند (مهاربندی): در ساختمان‌های فلزی جهت مقابله با نیروی جانبی (زلزله و باد) از بادبند استفاده می‌شود.

بَندکشی: پر کردن درز بین کاشی، آجر و مصالح دیگر با استفاده از ملات یا چسب.

بیس پلیت (صفحه ستون): صفحه ستون روی فونداسیون و زیر ستون فولادی جهت انتقال درست بار از ستون به پی اجرا می‌شود.

بار زنده: بار موقت و در حال حرکت (افراد و وسایل داخل محیط) در ساختمان است.

بار مرده: بار ثابت و غیرقابل حرکت (سقف، دیوارهای داخلی، دیوارهای پیرامونی) در ساختمان است.

 پ

 پل: سازه‌ای که برای عبور از موانع طبیعی مانند رودخانه‌ها ساخته می‌شود.

 پیمانکار: فرد یا شرکتی که مسئول اجرای پروژه‌های ساختمانی است.

 پلیت: صفحه‌ای فلزی که برای اتصال و تقویت اجزای سازه‌ها به کار می‌رود.

پوتر (تیر بتنی): اِلمان افقی در ساختمان‌های فلزی که بار مرده و زنده سقف را به ستون منتقل می‌کند.

پاگرد: محلی است که کاربر پس از پیمودن یک ردیف پله بر آن قدم می‌گذارد.

پی (فونداسیون): مهم‌ترین بخش یک ساختمان که باز سازه را به زمین منتقل می‌کند.

پیوند: به انواع آرایش‌های آجرچینی (کله نما، راسته و موارد دیگر) دیوار گفته می‌شود.

پوکه معدنی: سنگی است متخلخل با وزن مخصوص کمتر که از سرد شدن فعالیت‌های آتشفشانی حاصل می‌شود.

پوکه صنعتی: پوکه صنعتی را از ذوب کردن خاک رس و تغییر حالت آن به دست می آورد .

پکافته: دیوار داخلی که به دیوار اصلی متصل می‌شود.

پلاستر: از اصطلاحات ساخت و ساز است که به اندود ملات ماسه سیمان به ضخامت ۳ سانتی‌متر پلاستر گویند.

پلیت: ورق فلزی که در قسمت‌های مختلف سازه فلزی (اتصال بادبند به ستون و تیر) استفاده می‌شود.

 ت

 ترانشه: گودالی است که برای قرار دادن تأسیسات زیرزمینی حفر می‌شود.

 تسطیح: فرایند هموار کردن زمین برای آماده‌سازی برای ساخت‌وساز.

 تیرچه: عنصر سازه‌ای که برای انتقال بار سقف به ستون‌ها استفاده می‌شود.

تسمه: ورق فلزی است که در مقاطع مربعی و مستطیلی است که در قسمت‌های مختلف ساختمان استفاده می‌شود.

توجیه نقشه: منطبق کردن شمال جغرافیایی نقشه با شمال جغرافیایی محل را گویند.

تیر: عنصر افقی در ساختمان که بار را به ستون منتقل می‌کند.

تیر لانه زنبوری: در جان تیرآهن سوراخ‌هایی به شکل لانه زنبور وجود دارد که برای عبور تأسیسات استفاده می‌شود.

تیشه: ابزاری با یک دسته چوبی و تیغه فلزی است که برای برش و تخریب مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تخته ماله: ابزاری ساختمانی است که برای پهن کردن ملات و مسطح کردن سطح (کف، سقف یا دیوار) استفاده می‌شود.

تاسیسات مکانیکی: به لوله کشی آب، گاز و فاضلاب در ساختمان گفته می‌شود.

تاسیسات الکتریکی: به سیم کشی برقی و روشنایی ساختمان گفته می‌شود.

تیغه: دیوارجداکننده فضای داخل ساختمان یا همان دیوار داخلی است.

تنش: میزان بار وارده بر مساحت را گویند.