بتن SCC سال ۱۹۸۰ در ژاپن توسعه یافت. هدف از توسعه این محصول، کم‌کردن هزینه‌های بتن‌ریزی بود، اما به دلیل مزایای زیادی که داشت خیلی سریع به صنعت ساخت و ساز کشورهای دیگر هم راه یافت. بتن خود متراکم در ایران هم طی سال‌های اخیر به صورت گسترده استفاده می‌شود.

مواد تشکیل‌دهنده بتن خود تراکم

اجزای تشکیل‌دهنده بتن خود متراکم مشابه همان بتن معمولی است؛ اما نسبت مصالح در ترکیب تغییر کرده‌است. مواد لازم برای بتن  SCC به شرح زیر است:

• سیمان
• سنگدانه‌های ریز و درشت
• آب
• مواد افزودنی معدنی مانند میکروسیلیس، سرباره و روباره
• فوق کاهنده آب
• مواد اصلاح‌کننده ویسکوزیته
• فیلرهایی مانند پودر سنگ گرانیت
• مواد افزودنی شیمیایی مانند مانند مواد فوق روان‌کننده و یا مواد قوام‌آور

ویژگی‌های بتن خود متراکم

بتن خود تراکم دارای ویژگی‌های مثبت بسیاری است. اما مهم‌ترین ویژگی‌های آن که باعث کاربرد گسترده‌ی این بتن شده‌است، شامل موارد زیر است:

• قابلیت پرکنندگی بالایی دارد. این بتن چون تحت وزن خودش متراکم می‌شود، تمام فضای قالب را به خوبی می‌پوشاند.
• می‌تواند از موانعی مانند: مقاطع نازک، قالب و میلگردهایی که فاصله کمی از هم دارند، بگذرند؛ بدون این‌که از هم جدا شده و یا مسدود شوند.
• بسیار پایدار بوده و در برابر جدا شدن مقاوم است. این بتن قابلیت باقی ماندن به صورت همگن را در زمان انتقال و انجام بتن‌ریزی دارد.

تنها به مخلوط بتنی که هر سه ویژگی بالا را داشته‌باشد، بتن خود تراکم گفته می‌شود.

مزایای بتن خود تراکم یا بتن خود متراکم

اندر مزایای بتن خود متراکم می‌توان موارد زیادی را بر شمرد. مهم‌ترین مزایای آن به شرح زیر است:

• سر و صدای ناشی از عملیات متراکم‌سازی بتن به صورت چشمگیری کاهش یافته‌است.
• اجرای این نوع بتن در مقاطع با تراکم آرماتور بالا، بسیار آسان است و کیفیت ساخت هم بالاست.
• با استفاده از این نوع بتن، می‌توان سطوحی صاف و نمایان داشت.
• با استفاده از بتن خود تراکم، به دلیل شکل‌پذیری و روانی بالا، می‌توان طرح‌های مختلف معماری را پیاده‌سازی کرد.
• چون بتن خود متراکم نیاز به ویبراتور برای ایجاد تراکم ندارد، در نتیجه نیاز به نیروی کار ماهر هم ندارد.
• بتن SCC همگنی بالایی دارد. مسئله کم‌شدن دوام بتن به دلیل ناهمگنی اجزای آن، یکی از نگرانی‌ها در مورد استفاده از بتن بوده که با این نوع بتن، چون خودش متراکم می‌شود و نیاز به نیروی انسانی برای نظارت بر روند متراکم‌سازی نیست، این نگرانی برطرف شده‌است.
• سرعت اجرای سازه‌های بتنی با استفاده از بتن خود تراکم بسیار بالاست که باعث می‌شود در زمان کمتری عملیات بتن‌ریزی انجام شود و کار سریع‌تر پیش برود.
• درست است که بتن خود متراکم از نظر قیمتی هزینه بالاتری دارد، ولی در مجموع به دلیل این‌که زمان انجام پروژه را کاهش می‌دهد و نیاز به تجهیزات و نیروی انسانی کمتری برای تراکم، تسطیح و نظارت دارد، در کل باعث صرفه‌جویی اقتصادی می‌شود.

در کل، بتن خود تراکم مانند بتن معمولی کارایی بالا دارد. البته چون میزان پرکننده‌هایی مانند پودر سنگ آهک و خاکستر بادی در آن بالاست، ریزساختار متفاوت‌تری از آن‌ها دارد. بتن خود متراکم نسبت آب به سیمان پایین‌تری در مقایسه با بتن معمولی دارد و توانایی ایجاد مقاومت بالا را نیز داراست.

معایب بتن خود متراکم

این نکته را هم باید در نظر داشته‌باشید که به دلایلی از جمله: هزینه بالاتر مصالح، حساسیت زیاد این بتن در برابر تغییرات در ویژگی‌های مواد و مصالح، نیاز به کنترل دقیق بتن در حالت تازه، افزایش هزینه‌ی قالب‌بندی به دلیل فشار وارد شده بر قالب و نیاز به مهارت زیاد برای تهیه، کنترل و آزمون مخلوط‌های بتنی، در هر پروژه‌ای استفاده از این بتن توصیه نمی‌شود. برای استفاده درست و بهره‌مندی از مزایای این بتن، باید مسائل اجرایی و اقتصادی تجزیه و تحلیل شده و شرایط هر پروژه به دقت بررسی و در نهایت تصمیم گرفته‌شود.

کاربرد بتن خود تراکم

بتن خود تراکم را در هر پروژه‌ای استفاده نمی‌کنند. معمولاً کاربرد بتن خود متراکم در موارد زیر است:

• ساخت سازه‌های بتنی معماری- هنری که ظرافت خاصی نیاز دارد.(مطالعه مقاله انواع سازه پیشنهاد می‌شود.)
• ساخت پل‌های با دهانه‌های بزرگ، تونل‌های شهری و آبی که به دلیل مسافت زیاد خط انتقال بتن، اجرای آن‌ها با بتن معمولی امکان‌پذیر نیست و حفظ کیفیت و تراکم آن از جمله مشکلات اجرایی است.
• انجام بتن‌ریزی در سازه‌های زیرآبی
• ساخت ساختمان‌های بلند و برج‌ها
• انجام بتن‌ریزی بلوک‌های بتنی
• ساخت ستون‌های بتن‌ریزی شده با پمپ
• انجام بتن‌ریزی کف‌ها و سطوح افقی
• ساخت ستون‌ها و دیوارهای بلند با میلگردهای متراکم